عزت نفس

به طور کلی، عزت نفس به مجموعه‌ای از افکار، احساسات، عواطف و تجربیات ما در طول زندگی ناشی می‌شود. این مفهوم به همه‌ی افراد، بدون توجه به سن، جنسیت، زمینه فرهنگی، جهت و نوع کاری که در زندگی دارند، نیازمند است. عزت نفس در تمام سطوح زندگی اثر می‌گذارد.

مجموعه برداشت‌ها ارزیابی‌ها و تجربه‌هایی که ما از خودمان داریم، باعث می‌شود نسبت به خود احساس خوشایند ارزشمند بودن، یا احساس ناخوشایند بی‌کفایتی داشته باشیم. مفهوم عزت نفس از مجموعه افکار، احساسات، عواطف و تجربیات ما در طول زندگی ناشی می‌شود. همه‌ی افراد صرف نظر از سن، جنسیت، زمینه فرهنگی، جهت و نوع کاری که در زندگی دارند؛ نیازمند عزت نفس هستند.

تاثیر عزت نفس بر افراد

 شخصیتی که از عزت نفس بالایی برخوردار است، خود را به گونه ای مثبت ارزیابی می‌کند. او می‌تواند با اطمینان به خود و اطرافیان با مشکلات و مسئولیت‌های زندگی مواجه شده و از عهده آن‌ها بربیاید. اما در مقابل شخصیتی که عزت نفس پایینی دارد، اغلب نوعی نگرش مثبت مصنوعی نسبت به جهان پیرامون خود دارد. او اساساً فردی است که غرور کمی در خود احساس می کند. عزت نفس او توام با احساس ضعف و ناتوانی و حتی افسردگی است.

تعریف عزت نفس

یکی از عوامل مهمی که شخص را وادار می‌کند به نحوه موثری عمل کند و در کارهایش جدیت و پشتکار داشته باشد عزت نفس است. اصطلاح عزت نفس به قضاوتی که افراد صرف نظر از اوضاع و احوال، نسبت به خود دارند اشاره دارد. در این معنا درجه‌ اطمینان یک فرد به ظرفیت موفقیت و ارزش اجتماعی و شخصی خویش است. اطمینانی که بازخوردهای گرفته شده در قبال موقعیت های معمولی زندگی (اجتماعی، تحصیلی و حرفه ای) نمود آن‌ها هستند.

عزت نفس از دوبخش مهم تشکیل می شود:

 باور خود توانمندی

 به معنای داشتن اطمینان به توانایی فکر کردن، درک کردن، آموختن، انتخاب کردن و تصمیم گیری برای خود

احترام به خود یا داشتن حرمت نفس

 به معنای ارزش برای خود. یعنی آنکه به خود حق بدهیم که زندگی کنیم و شاد باشیم.

دیدگاه راجرز درباره‌ی عزت نفس

این روانشناس عزت نفس را ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی خویشتن خود تعریف می کند. به این معنی که عزت نفس نوعی قضاوت نسبت به ارزشمندی وجودی است. این صفت در انسان حالت عمومی دارد و محدود و زودگذر نیست. این احساس عزت نفس در اثر نیاز به نظر مثبت و تایید دیگران به وجود می‌آید. نیاز به نظر مثبت دیگران شامل طرز برخوردها، احترام، صمیمیت، پذیرش و مهربانی از سوی محیط (به خصوص اولیای کودک) می‌شود.

دیدگاه کوپر اسمیت درباره‌ی عزت نفس

او عزت نفس را مجموعه بازخوردها و عقایدی که افراد در روابط خویشتن با دنیای بیرونی ابراز می‌کنند تعریف کرده است. باور نسبت به موفقیت خود بر اساس یک هدف مشخص.

شکل گیری عزت نفس در کودکی

شناخت نیازهای عاطفی و روانی انسان در کودکی بسیار اهمیت دارد و یکی از مهم‌ترین عواملی است که به والدین در تعیین جایگاه و موقعیت کودک در خانواده کمک می‌کند. رفتاری که از انسان سر می‌زند به منظور برآورده شدن یکی از نیازها و خواسته‌های جسمی و روانی او می‌باشد. اگر بتواند نیازهای مهم کودکان را شناخت، می‌توان آن‌ها را یاری کرد تا بتوانند به خوبی و از راه‌های صحیح نیازهای خود را ارضا نمایند.

نیاز به عزت نفس در کودکان

یکی از مهم‌ترین نیازها، نیاز به عزت نفس برای انسان هاست. به عنوان انگیزه‌ی رفتار و عملکرد انسان مد نظر می‌باشد. شامل نیاز به احساس ارزش، احترام، موفقیت و مسئولیت است. ارضای نیاز به عزت نفس، به احساساتی از قبیل اعتماد به نفس، ارزش، قدرت، لیاقت و کفایت منتهی خواهد شد.

چگونه در کودکان ایجاد عزت نفس کنیم؟

محبت نامشروط، اساس به وجود آمدن عزت نفس در کودکان است. هرچه مادران ادراک بهتر و سازنده‌تری نسبت به فرزندان خود داشته باشند، فرزندان آن‌ها از عزت نفس بهتری برخوردار خواهند بود. برای افزایش عزت نفس در کودکان باید احساس کفایت، مسئولیت پذیری، محبت و احساس رضایت از وضع جسمانی خودشان را در آن‌ها ایجاد کنیم.

 برای ایجاد این نیازها موارد زیر توصیه می شود:

• انتظارات بیش از حد از آن‌ها نداشته باشیم.
• توانایی‌های آن‌ها را تشویق و تحسین کنیم.
• از کارها و فعالیت‌ها و عواطف آن‌ها حمایت کنیم.
• به کودکان کمک کنیم تا عملکرد شان را بهبود بخشند و موفقیت را هر چند کوچک تجربه کنند.
• آن‌ها را تشویق کنیم که راه‌های مختلفی را برای حل مسئله تجربه کنند.

از طریق بازی نیز می‌توان عزت نفس کودکان را افزایش داد. در طول بازی کودک خود را در مرکز توجه می‌بیند. ویژگی‌های منحصر به فرد را در خود یافته و بازخوردهای مثبتی نیز از دیگران دریافت می‌کند که موجب احساس ارزشمندی در او می‌شود.

شکل گیری عزت نفس در نوجوانی

نوجوانی از دوران محم و پر فراز و نشیب زندگی است. این دوران مرحله گذر از دوران کودکی به بزرگسالی است که با تغییرات جسمی و روانی متعددی همراه است. مرحله نوجوانی دورانی است که عزت نفس افراد در آن شکل می‌گیرد. البته در برخی از موارد، عزت نفس بر اثر تغییر و تحولات دوره نوجوانی کاهش می‌یابد. این کاهش موقتی است و دوباره با تقویت خود و اطرافیان بالا می‌رود.

اهمیت عزت نفس در نوجوانی

عزت نفس از این نظر اهمیت دارد که احساس نوجوان نسبت به خود بر اعمال و رفتار او تاثیر می‌گذارد. منظور از عزت نفس در نوجوانی، باور هر فرد نسبت به ارزش‌ها و توانایی‌های اوست. که برای خود چه مقدار اهمیت و احترام قائل است. آیا موفقیت‌هایش را نشانه تلاش و کوشش خویش می‌داند یا خیر.

مسئله عزت نفس و موضوع خود ارزشمندی از اساسی‌ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود. برخورداری از اراده و اعتماد به نفس قوی، قدرت تصمیم‌گیری، ابتکار، خلاقیت و نوآوری، سلامت فکر و بهداشت روانی، رابطه مستقیمی با میزان و چگونگی عزت نفس و خود ارزشمندی فرد دارد.

ایجاد عزت نفس در نوجوانان

به عنوان والدین و معلمان نوجوانان بهتر است برای ایجاد عزت نفس به آنان بیاموزیم. هیچ انسانی شبیه دیگری نیست. هیچ کدام از انسان‌ها در طول تاریخ شبیه هم نبوده و نخواهند بود.

به آن‌ها یاد دهیم محدودیت خود را بدون نگرانی و ناراحتی بپذیرند و از آن‌ها احساس گناه و شرمساری نکنند. چون هیچ فردی نمی‌تواند انسانی کامل، به همه چیز دانا و به همه کاری توانا باشد. اگر نیاز به عزت نفس ارضا نشود، نیازهای گسترده‌تر مثل نیاز به پیشرفت، آفریدن، درک و شناسایی استعدادها محدود می‌ماند. حتی قدرت تصمیم‌گیری انسان نیز به عزت نفس وابسته است. پس نقش عزت نفس در زندگی انسان، بسیار مهم و چشم‌گیر می‌باشد.