نیازهای مازلو

هرکدام از ما با نیازهای غریزی به دنیا می‌آییم که ما را قادر می‌سازند رشد کنیم، پرورش یابیم و استعدادهای‌مان را تحقق بخشیم. نیازهای مازلو سلسله مراتبی از ۵ نیاز فطری که رفتار انسان را برانگیخته و هدایت می‌کنند و علل انگیزش و برانگیختگی انسان ها مربوط به ارضای این سلسله نیازهای انسانی است.

این نیازهای مازلو غریزی هستند و به راحتی از طریق یادگیری، انتظارات فرهنگی، ترس و مخالفت به تعویق می‌افتد. این نیازهای انگیزشی که به ما نیرو و انگیزه می‌دهند. طوری که حتی گاهی برای دست‌یابی به آنها جان خود را فدا می کنیم. این نیازها به نردبان انگیزشی معروف هستند و مازلو این نیازها را به شکل هرم نشان می‌دهد که به هرم نیازهای مازلو نیز معروف هستند.

سلسله نیازهای مازلو

این نیازهای مازلو که به شکل هرم طبقه شده‌اند ازقاعده تا راس به این ترتیب شکل می‌گیرند که عبارتند از:

•  سطح اول: نیازهای زیستی و فیزیولوژیکی
•  سطح دوم: نیازهای ایمنی و مربوط به امنیت
• سطح سوم: نیازهای اجتماعی، تعلق پذیری و عشق
• سطح چهارم: نیازهای احترام
• سطح پنجم: نیازهای خودشکوفایی یا فرا انگیزش.

نیازهای زیستی

نیازهای زیستی از اولین و اساسی ترین نیازهای انسانی هستند و عبارت از نیازهای آدمی برای حیات؛ یعنی خوراک، پوشاک، مسکن و میل جنسی که برای ادامه بقا ضرورت دارند. تا زمانی که نیازهای اساسی برای فعالیت بدنی کافی ارضا نشده‌اند، عمده فعالیت‌های فرد احتمالاً در این سطح بوده و بقیه نیازها، انگیزش کمی ایجاد خواهندکرد.

نیازهای ایمنی

نمونه هایی از ایمنی عبارت است از تمایل به داشتن شغل ثابت، بیمه پزشکی، همسایگان بی خطر و سرپناهی در مقابل محیط. این نیازها هم برای بقا اهمیت دارند اما به اهمیت نیازهای زیستی نیستند.

بزرگسالانی که از لحاظ هیجانی سالم هستند معمولاً نیاز های ایمنی خود را ارضا کرده‌اند. آن‌ها به وضعیتی که به ثبات، امنیت و رها بودن از ترس و اضطراب نیاز دارد، رسیده‌اند.

نیازهای تعلق پذیری و محبت

انسان موجودی اجتماعی است و هنگامی که نیازهای اجتماعی اوج می‌گیرد، آدمی برای روابط معنی‌دار با دیگران سخت می‎کوشد. این نیازها شامل وابستگی و تعلق خاطر، عشق و عاطفه است. روابط دوستانه، وابستگی عاطفی و روابط خانوادگی به ارضای این نیاز ها کمک می‌کند.

نیاز های احترام

این نیازها در احترام به خود، ارزش های شخصی، شناخت اجتماعی و پیشرفت انعکاس می‌یابد. افراد نیاز دارند به شکل حرمت نفس برای خود ارزش و احترام قائل باشند؛ و همچنین نیاز دارند که دیگران به شکل مقام، تایید و یا موفقیت اجتماعی برای آن‌ها احترام قائل باشند. احترام قبل از هر چیز نسبت به خود است و سپس قدر و منزلتی است که توسط دیگران برای فرد حاصل می‌شود.

نیاز به خودشکوفایی

نیاز به خودشکوفایی در راس هرم قرار دارد و به معنی شکوفا کردن تمام استعدادهای پنهان آدمی است. حال این استعدادها هرچه میخواهند باشند. خودشکوفایی به تحقق بخشیدن استعدادها در عالی‌ترین سطح ممکن بستگی دارد و گرایشی ذاتی فرض می‌شود. گرایشی ضعیف مانند زمزمه‌ای در درون یا صدایی آرام. از این رو بهتر است شخص نسبت به این زمزمه یا صدای آرام حساس باشد.

تمایز بین نیازها در سلسله مراتب نیازهای مازلو

در سلسله مراتب نیازها، نیازهای پایین‌تر نیرومندی، تاثیر و تقدم بیشتری دارند و نیازهای بالاتر ضعیف‌تر هستند.

نیازهای بالاتر بعدها در زندگی پیدا می‌شوند. نیازهای فیزیولوژیکی و ایمنی در نوباوگی، نیازهای تعلق پذیری و احترام در نوجوانی پیدا می‌شوند و نیازهای خودشکوفایی تا میان‌سالی به وجود نمی‌آیند. ناکامی در ارضای یک نیاز بالاتر بحران ایجاد نمی‌کند؛ در حالی که ناتوانی در برآورده ساختن یک نیاز پایین‌تر موجب بحران می‌شود.

با آن‌که نیازهای بالاتر ضرورت کمتری برای زنده ماندن دارند، ولی به بقا و رشد انسان کمک می‌کنند. ارضای نیازهای بالاتر به سلامتی بهتر، زندگی طولانی‌تر و کارایی زیستی بهتر منجر می‌شود. به همین دلیل مازلو نیازهای بالاتر را نیازهای رشد نامید.

برآورده کردن نیازهای بالاتر نسبت به ارضا کردن نیازهای پایین‌تر به شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بهتری نیاز دارند.

ویژگی های افراد خود شکوفا

زمانی که در مورد تعداد افراد خود شکوفا پژوهش انجام شد، کمتر از یک درصد افراد خود شکوفا بودند. تمایز بین تمایل به خود شکوفایی و تعداد افراد خود شکوفا این نتیجه را می‌رساند که افراد خودشکوفا دارای ویژگی‌هایی هستند که دیگران ندارند.

این افراد اهدافی در زندگی دارند که آن‌ها را از دیگران متمایز می‌کند با مطالعه ویژگی‌های افرادی چون آبراهام لینکن، بتهوون، آلبرت انیشتین و گاندی خصوصیاتی که این شخصیت‌ها را از افراد دیگر متمایز می‌کند چنین است:

• درک روشن و کارآمد از واقعیت
• پذیرش خود، دیگران و طبیعت
• خود انگیختگی، سادگی و طبیعی بودن
• احساس تعهد نسبت به یک آرمان
• استقلال و نیاز به خلوت و تنهایی
• تازگی درک و برداشت
• تجربیات اوج
• علاقه اجتماعی
• روابط میان فردی عمیق
• خلاقیت و نوآوری
• تجربه های عرفانی مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی

اهمیت نیاز های مازلو در یادگیری و عملکرد تحصیلی

به طور کلی نظر بر آن است که تحقق یادگیری آموزشگاهی و انجام فعالیت‌های شناختی بدون ارضای نیازهای اساسی امکان پذیر نیست. افزون بر آن، بروز بسیاری از مشکلات رفتاری و شکست‌های تحصیلی را باید به عدم ارضا یا ارضای ناقص نیازهای اساسی نسبت داد.

به این ترتیب از دیدگاه روانشناسی تربیتی ارضای نیازهای اساسی در حکم ایجاد زمینه‌ی لازم برای شکوفا سازی استعدادها و قابلیت‌های بالقوه و تامین بهداشت روانی کودکان و نوجوانان است.

ارتباط نیاز های مازلو با اضطراب

اضطراب زاییده‌ی محرومیت از ارضای نیازهای اساسی است.  در واقع می‌توان گفت که از دیدگاه مازلو ارضای نیازهای اساسی به معنی سلامت جسمی و روانی، و عدم رضایت آن‌ها در حکم بروز بیماری است. پژوهش‌های متعدد نیز نشان دادند که ارضای نیازهای نامبرده شده در سلسله مراتب نیازهای مازلو موجب سازگاری فردی و اجتماعی دانش‌آموزان می‌شوند.