سرسختی روانشناختی چیست؟
سرسختی روانشناختی به عنوان یک ویژگی شخصیتی رابطه بین استرس و بیماری را تحت تاثیر قرار داده و از عوامل ایجاد تفاوت فردی در این زمینه است. درواقع سرسختی روانشناختی مجموعه‌ای از ویژگی‌های شخصیتی است که به عنوان منبع مقاومت در برابر وقایع فشارزای زندگی عمل می‌کند.
با استفاده از نظریه‌های وجودی در شخصیت، سرسختی روانشناختی را ترکیبی از باورها در مورد خویش و جهان تعریف می کند که در عین حال یک ساختار واحد است. سرسختی پدیده‌ای است که تحت تاثیر تجربه‌های غنی، متنوع و پاداش دهنده دوران کودکی شکل می گیرد. به‌طورکلی سرسختی روانشناختی و تجربه درونی و دریافت ذهنی انسان تاکید می‌کند و دارای سه مولفه تعهد (در برابر بیگانگی)، کنترل (در برابر ناتوانی) و مبارزه جویی میباشد.
مولفه‌های سرسختی
سرسختی روانشناختی از سه مولفه‌ی تعهد، کنترل و مبارزه جویی تشکیل شده است.
تعهد
احساس درآمیختگی با بسیاری از جنبه های زندگی مثل خانواده شغل و روابط بین فردی است. فرد دارای این احساس معنا و هدفمندی زندگی کار و خانواده را دریافته است. شخصی که از تعهد بالایی برخوردار است اهمیت و معنای اینکه چه کسی است و چه فعالیتی انجام می دهد را باور دارد.
دانش آموزانی که از ویژگی تعهد بالایی برخوردار هستند با علاقه وافری در فعالیت درسی خود غوطه ور شده و این موقعیت را به عنوان بهترین شیوه برای رسیدن به اهداف آموزشی خود تلقی می کند. چنین نگرشی باعث میشود که دانش آموز دوره تحصیل را به عنوان موقعیتی مهم و ارزشمند و جالب ارزیابی کرده و زمان بیشتری را به آن اختصاص دهد.
کنترل
اعتقادی است مبنی بر اینکه رویدادهای زندگی و پیامد های آن ها قابل پیش بینی و کنترل هستند و می توان آنها را تغییر داد. افرادی که از ویژگی کنترل بالایی برخوردار هستند رویدادهای زندگی را قابل پیش بینی و کنترل می دانند و بر این باورند که قادرند با تلاش آنچه را که در اطراف شان رخ می دهد تحت تأثیر قرار دهند. چنین اشخاصی برای حل مشکلات به مسئولیت خویش بیش از اعمال و اشتباهات دیگران تاکید می کنند.
این افراد در فعالیت های تحصیلی خود برنامه ریزی و مدیریت زمان خوبی داشته و دارای اراده و پشتکار بالا بوده و وقت و تلاش بیشتری را برای میل به اهداف و عملکرد تحصیلی موفقیت‌آمیز خود اختصاص می دهند.
مبارزه جویی
مبارزه جویی نیز عبارت است از این باور که تغییر جنبه‌ی عادی از زندگی است. اشخاصی که مبارزه جویی بالایی دارند موقعیت‌های مثبت یا منفی را که به سازگاری مجدد نیاز دارند، فرصتی برای رشد و یادگیری بیشتر می‌دانند تا تهدیدی برای امنیت و آسایش خود.
ویژگی مبارزه طلبی به عنوان متغیر تعدیل کننده در دانش آموزان باعث میشود که دانش‌آموزان موقعیت‌های فشارزای تحصیلی را به عنوان فرصتی مهیج و ترغیب کننده برای رشد، یادگیری و حل مسئله تلقی کنند تا به عنوان موقعیتی تهدید آمیز.
فرد سرسخت کیست؟
فرد سرسخت کسی است که سه مشخصه عمومی دارد که عبارتند از:
- اعتقاد به اینکه فرد قادر به کنترل و یا تاثیرگذاری بر روی حوادث است و فشارهای روانی را قابل تغییر می‌داند.
- توانایی احساس عمیق درآمیختگی یا تعهد نسبت فعالیت‌هایی که فرد انجام می‌دهد.
- انتظار اینکه تغییر توام با مبارزه‌ی هیجان انگیز برای رشد بیشتر موثر است و آن را جنبه‌ای عادی از زندگی می‌داند.
اهمیت سرسختی روانشناختی
سرسختی روانشناختی سهم بسزایی درشناخت انسان به عنوان موجودی مختار ارزشمند دارد و از این سان فردی کارآمد و توانا می سازد که می‌تواند حتی در بحرانی‌ترین شرایط و فشارزاترین موقعیت‌ها به مقابله‌ای منطقی و معقولانه و کارساز دست بزند و کماکان روان و جسم خود را حفظ نماید.
سرسختی از جمله نظام باورهای است که نقش بنیادی در کیفیت زندگی آدمی داشته و ایجاد تعادل بین ابعاد مختلف آن را به عهده دارد. نظام باورهای ما از یک سو سبب بهبود رفتار، افزایش سلامتی، رضایت خاطر در زندگی و خشنودی و بهبود کیفیت زندگی میشود. از سوی دیگر به نظر می‌رسد بسیاری از مشکلات و مسائلی که افراد در زندگی با آن مواجه شده و تجربه میکنند نتیجه شده از این باور هاست. نظام باورهای افراد تاثیر گسترده‌ای در ایجاد تعادل بین ابعاد مختلف زندگی می‌گذارد و به عنوان یک الگوی رفتاری، آدمی را قادر می‌سازد تا بر آینده‌های دلخواه را گسترش دهد و از برآیندهای ناخواسته اجتناب کند.
افراد سرسخت با جستجو در محیط اطراف خود به دنبال یافتن منابعی برای کمک به کاهش استرس در زندگی هستند تا موجب کنار آمدن موثر و بهتر آنان با وضعیت موجود شود و با تکیه بر انعطاف پذیری موجود در شخصیت، موجب کاهش احساس ترس‌های درونی در موقعیت‌های جدید شود. سرسختی یک ویژگی شخصیتی است که به عنوان یک منبع و سپر محافظ عمل می‌کند.
رشد و تحول سرسختی
در بین عوامل متعددی که در شکل‌دهی و تحول ویژگی‌های شخصیتی موثراند٬ نقش خانواده از دیرباز مورد توجه قرار گرفته است. تجربه های دوره کودکی و تعامل مثبت با والدین و اطرافیان می تواند منجر به یک شخصیت سرسخت شود. والدین عامل مهم ایجاد سرسختی در نوجوانان هستند.
دو تجربه در طول زندگی احتمالاً منجر به شکل‌گیری سرسختی روانشناختی میشود که عبارتند از:
- افراد سرسخت والدین را به عنوان الگوی تعهد کنترل و مبارزه جویی سرمشق خود قرار می دهند که این الگو ها نیز با پیامدهای مثبت و سالمی روبرو شدند.
- از آنجا که سرسختی را می توان آموخت افراد در رویارویی با وقایع احساس کارآمدی و کنترل بر محیط را از والدین کسب می کنند.
ویژگی‌های سرسختی
- حس کنجکاوی قابل توجه
- تمایل به داشتن تجربه های معنی دار
- اعتقاد به موثر بودن آنچه که مورد تصور ذهنی قرار گرفته است.
- انتظار اینکه تغییر امر طبیعی است و هر محرک با اهمیت می تواند موجب رشد و پیشرفت شود.
- ابراز وجود نیرومندی و پر انرژی بودن
- توانایی استقامت و مقاومت
ویژگی‌های افراد با سرسختی روانشناختی بالا
- در شرایط فشارزا، مدیریت بهتري دارند.
- از استراتژي هاي مقابله‌ای مثبت تري استفاده میکنند.
- در موقعیت‌هاي فشارزا فعال‌تر بوده و با تمرکز شناختی بالاتر عمل میکنند.
- در موقعیت‌هاي فشارزا بیشتر از روش‌هاي مقابله‌اي مسأله‌مدار استفاده میکنند.
ویژگی‌هاي افراد با سرسختی روانشناختی پایین
- در شرایط فشارزا، مدیریت ناکارآمدي دارند.
- در شرایط فشارزا به صورت بسیار ناکارآمد عمل میکنند. از پا درمی‌آیند.
- در موقعیت‌هاي فشارزا منفعل‌تر بوده و زود تسلیم می‌شوند در موقعیت‌هاي فشارزا بیشتر از روش‌هاي مقابله‌اي هیجان‌مدار استفاده میکنند.
دیدگاهتان را بنویسید